Bilimsel adı Sesamum indicum olan susam, Asya mutfağında yaygın olarak kullanılan Etiyopya’ya özgü bir bitki türüdür. Susamın küçük siyah veya beyaz tohumları ve yağlı bir dokusu vardır. Susam gıda ve tıbbi amaçlar için kullanılır.
Susam Nedir?
Susam, Asya mutfağında yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Bilimsel adı Sesamum indicum olan susam Etiyopya kökenli olup günümüzde birçok ülkede yetiştirilmektedir. Susam yeşil yapraklı, beyaz veya pembe çiçekli bir bitki olarak bilinir.
Bitki büyüdükçe çiçekleri solup dökülür ve yerini küçük, yağlı, lezzetli tohumlar alır. Küçük boyutlarına rağmen susam tohumlarının besin değeri vardır. Genellikle siyah, beyaz, kahverengi ve altın renginde olabilirler. Susam tohumları genellikle taze veya kavrulmuş olarak kullanılır. Susam ezmesi (tahin), susam yağı, susamlı kraker ve susamlı fındık gibi birçok farklı yiyecek ve atıştırmalık ürünlerde kullanılırlar.
Susam tohumları, lif, protein, sağlıklı yağlar, vitaminler (özellikle B vitaminleri) ve mineraller (özellikle kalsiyum, magnezyum, demir ve fosfor) dahil olmak üzere çeşitli besinler içerir. Bu nedenle besleyici bir gıda olarak değerlidir ve sağlıklı beslenmenin bir parçası olabilir.
Susam tohumlarındaki bazı bileşiklerin ayrıca antioksidan, antienflamatuar ve anti-kanser özelliklerine sahip olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle, çalışmalar susamın çeşitli sağlık yararları olduğunu doğrulamaktadır.
Susamın Faydaları Nelerdir?
Susamın birçok faydası vardır. İşte susamın sağlık açısından bazı önemli faydaları:
- Besin değeri: Susam, lif, protein, sağlıklı yağlar, vitaminler (özellikle B vitaminleri) ve mineraller (özellikle kalsiyum, magnezyum, demir ve fosfor) gibi besinler açısından zengindir. Bu besinler vücudun sağlıklı çalışması için gereklidir.
- Kalp sağlığı: Susam, tekli ve çoklu doymamış yağlar açısından zengindir. Bu sağlıklı yağlar kolesterolü düşürebilir, kalp sağlığını destekleyebilir ve kalp hastalığı riskini azaltabilir.
- Kemik sağlığı: Susam kalsiyum, magnezyum, fosfor ve çinko gibi mineraller içerir. Bu mineraller kemik sağlığı için önemlidir ve kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur. Susam, özellikle osteoporoz riski taşıyan kişiler için değerli bir besindir.
- Antioksidan aktivite: Susamdaki bazı bileşikler antioksidan özelliklere sahiptir. Antioksidanlar vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerinden koruyarak yaşlanmayı yavaşlatabilir ve çeşitli hastalıkların riskini azaltabilir.
- Kan şekeri kontrolü: Susam, düşük karbonhidrat içeriği ve yüksek lif içeriği sayesinde kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Lif, kan şekeri regülasyonunda önemli bir rol oynar ve diyabet riskini azaltabilir.
- Sindirim sağlığı: Susam, yüksek lifli bir besindir. Lif, sindirim sistemini düzenler, bağırsak hareketliliğini artırır ve kabızlık gibi sindirim sorunlarının önlenmesine yardımcı olur.
- Anti-kanser: Susamdaki bazı bileşiklerin kansere karşı etkili olduğu düşünülmektedir. Özellikle susamdaki fitosteroller ve lignanlar kanser hücrelerinin büyümesini engelleyebilir ve yayılmalarını önleyebilir.
- Cilt ve Saç Sağlığı: Susam yağı cilt ve saç sağlığı için faydalı olabilir. Cilt üzerinde nemlendirici ve yumuşatıcı bir etkiye sahip olabilir ve saça parlaklık ve nem katabilir.
Bu faydalara ek olarak, susamın diğer potansiyel sağlık yararları da araştırılmaktadır.
Susam Nasıl Kullanılır?
Susam, birçok farklı şekilde kullanılabilen çok yönlü bir malzemedir. İşte susamın bazı kullanım alanları:
- Susam tohumları: Susam tohumları doğrudan yenebilir veya yiyeceklerin üzerine serpilebilir. Çorbalara, salatalara, vejeteryan yemeklerine veya pilavlara ekleyebilirsiniz. Ayrıca ekmek, kurabiye, kek veya bisküvi gibi unlu mamullerde de susam kullanılabilir.
- Susam ezmesi (Tahin): Susam ezmesi, susam tohumlarının öğütülmesiyle elde edilen bir üründür. Tahin Ortadoğu mutfağında yaygın olarak kullanılmaktadır. Humus, baba ganoush, dips veya sandviç gibi mezelerde kullanılabilir. Tatlıları tatlandırmak için de kullanılabilir.
- Susam Yağı: Susam yağı yemeklerde ve salatalarda nefis bir aroma ve lezzet sağlar. Yüksek ısıya dayanabilir, bu nedenle kızartma veya yemek pişirmek için kullanabilirsiniz. Ayrıca salatalar için sos olarak veya wok tavada sebze kızartmak için uygundur.
- Susam ve kuruyemiş: Susam tohumları çubuk kraker veya unlu mamuller yapmak için kullanılabilir, hamur işleri ve ekmeklerin üzerine serpilebilir veya makarnaya eklenebilir.
- Susamlı tatlılar: Tatlılarda da susam kullanılabilir. Susamlı rulo, susamlı kurabiye, susamlı helva ve susamlı hindi gibi tatlılara susam veya tahin katılarak tatlandırılabilir.
- Susam Sosları: Susam, soslara farklı bir tat ve doku katar. Susam sosu suşilerde, salatalarda veya çeşitli Asya yemeklerinde kullanılır.
Susamın lezzetini ve besin değerini korumak için taze ve kaliteli ürünler tercih etmenin önemli olduğunu unutmayınız.
Susamın Yan Etkileri Nelerdir?
Genel olarak susam genellikle insanlar için güvenli bir besindir ve herhangi bir yan etkiye neden olmaz. Bununla birlikte, bazı insanlar susam için alerjik reaksiyon geliştirebilir. Susam alerjisi olan kişiler, susam içeren gıdaları tükettiklerinde ciddi alerji semptomları yaşayabilirler. Bu belirtiler döküntü, kaşıntı, nefes darlığı, mide bulantısı ve kusmayı içerebilir.
Susam alerjisi olan kişiler susam konusunda dikkatli olmalı ve içindekileri etiketlerinden kontrol etmelidir. Ayrıca susam yağı yüksek yağ içeriği nedeniyle bazı kişilerde hazımsızlığa neden olabilir.
Çok miktarda yutulursa ishal veya mide bulantısı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu yüzden susam yağı tüketirken ölçülü olmak önemlidir. Bazı insanlarda susam tohumları safra taşı veya böbrek taşı gibi sorunlara neden olabilir. Bu durumda susam tohumlarının kullanılması önerilmeyebilir.